Γενετική και Αυτισμός

Τι είναι ο αυτισμός;

 

Ο αυτισμός ή οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ), είναι ένας όρος που περιγράφει καταστάσεις που κυμαίνονται από τις δυσκολίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης σε άτομα φυσιολογικής νοημοσύνης έως την πλήρη έλλειψη κοινωνικής επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της απουσίας οπτικής επαφής, σε άτομα με σοβαρή αναπτυξιακή καθυστέρηση. Στις τελευταίες περιπτώσεις το κύριο εύρημα – και διάγνωση – θα πρέπει να είναι η νοητική υστέρηση (ID) και όχι ο αυτισμός ή ΔΑΦ. Ωστόσο, υπάρχει μια τάση να χαρακτηρίζεται η νοητική υστέρηση ως αυτισμός, ειδικά στις ΗΠΑ, ίσως επειδή ο «αυτισμός» φέρει περισσότερες ελπίδες βελτίωσης από ό,τι η «νοητική υστέρηση».

 

Ο αυτισμός συνδέεται επίσης με επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά και κακή λεκτική επικοινωνία. Είναι μια κοινή πάθηση, που επηρεάζει σχεδόν το 1% του πληθυσμού. Αυτός ο αριθμός (επιπολασμός) ποικίλλει λόγω της υποκειμενικής φύσης της διάγνωσης, όχι μόνο μεταξύ των χωρών αλλά και εντός των χωρών. Τα σχήματα βαθμολόγησης (όπως το ADOS-2) είναι πολύ χρήσιμα από αυτή την άποψη.

 

Για άγνωστους λόγους, ο αυτισμός είναι 3-4 φορές πιο συχνός στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες (The epidemiology of autism spectrum disorders) και αυτή η διαφορά φύλου είναι ακόμη πιο έντονη στην ομάδα αυτισμού με υψηλότερη λειτουργικότητα. Ο αυτισμός με υψηλότερη λειτουργικότητα ονομάζεται επίσης σύνδρομο Άσπεργκερ, που πήρε το όνομά του από τον Αυστριακό παιδίατρο Χανς Άσπεργκερ. Δεδομένου ότι συμμετείχε ενεργά στο ναζιστικό πρόγραμμα ευγονικής που σκότωσε παιδιά με αναπηρίες κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, το όνομά του έχει απαξιωθεί και δεν συνιστάται πλέον να χρησιμοποιείται.

 

Ποια είναι τα αίτια του αυτισμού;

 

Μελέτες με δίδυμα και οικογένειες έχουν δείξει ότι η αιτία του αυτισμού είναι κυρίως γενετική, αλλά η ακριβής γενετική αιτία είναι συνήθως δύσκολο να βρεθεί. Ο λόγος μπορεί να είναι ότι στον αυτισμό το πρόβλημα αφορά τη γονιδιακή ρύθμιση και όχι το ίδιο το γονίδιο, και δεν καταλαβαίνουμε ακόμα πώς λειτουργεί η γονιδιακή ρύθμιση – και βρίσκουμε ελαττώματα σε αυτή τη διαδικασία. Αυτή είναι μια τεράστια πρόκληση, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του γονιδιώματός μας χρησιμοποιείται στην πραγματικότητα για τη ρύθμιση των γονιδίων. Το τμήμα που κωδικοποιεί τις πρωτεΐνες (τα γονίδια) καταλαμβάνει λιγότερο από το 2% του συνολικού μήκους του DNA μας. Σε αντίθεση με τα σφάλματα ρύθμισης, είμαστε πολύ καλοί στην εύρεση σφαλμάτων κωδικοποίησης πρωτεΐνης. Ωστόσο, τέτοια σφάλματα στα γονίδια κωδικοποίησης πρωτεϊνών προκαλούν κυρίως αυτισμό ως πρόσθετο πρόβλημα σε σοβαρά μαθησιακά προβλήματα ή νοητική υστέρηση (ID) και όχι στον πιο κοινό τύπο μεμονωμένου αυτισμού υψηλότερης λειτουργικότητας.

 

Τα γενετικά αίτια του ήπιου αυτισμού είναι ως επί το πλείστον άγνωστα απουσία χρωμοσωμικών ελαττωμάτων όπως τα κέρδη ή οι απώλειες του γονιδιωματικού αριθμού αντιγράφων, που βρίσκονται σε μια μικρή ομάδα ατόμων με ΔΑΦ και συνδέονται επίσης με μαθησιακά προβλήματα. Οι επονομαζόμενες μελέτες γονιδιώματος ευρείας συσχέτισης (GWAS), οι οποίες διερευνούν εάν ορισμένες γονιδιωματικές παραλλαγές είναι πιο συχνές σε άτομα με αυτισμό παρά σε άτομα ελέγχου, δεν έχουν εντοπίσει μείζονες θέσεις αυτισμού, δηλαδή γονιδιωματικές περιοχές με ισχυρά γονίδια που προδιαθέτουν για αυτισμό. Αυτό είναι κάπως εκπληκτικό, καθώς η αιτία του αυτισμού είναι γνωστό ότι είναι κυρίως γενετική. Ωστόσο, ο κίνδυνος επανάληψης είναι κατά μέσο όρο χαμηλός (περίπου 5%). Ίσως η γενετική του ήπιου αυτισμού είναι πολύ περίπλοκη για να τη βρουν οι μελέτες GWAS;

 

Η έρευνα του Gunnar Douzgos Houge επικεντρώνεται σε αιτίες ήπιου αυτισμού ή υψηλότερης λειτουργικότητας. Αυτά τα άτομα μπορεί επίσης να έχουν μαθησιακά προβλήματα, αλλά συχνά αρκετά συγκεκριμένα ή περιορισμένα. Σε άλλους τομείς, η νοημοσύνη είναι φυσιολογική ή και πλέον της φυσιολογικής.

 

Σε ένα πρόσφατο άρθρο στο Autism Research, δείξαμε ότι αυτό μπορεί όντως να ισχύει (LRFN5 locus structure is associated with autism and influenced by the sex of the individual and locus conversions). Συγκεκριμένες παραλλαγές του γενετικού τόπου LRFN5, ένας όρος που περιγράφει ένα μεμονωμένο μικρό γονίδιο (LRFN5) που περιβάλλεται από μια τεράστια ρυθμιστική γονιδιωματική περιοχή, μπορεί να προδιαθέτουν για αυτισμό στους άνδρες όταν κληρονομείται από τη μητέρα. Φαίνεται ότι υπάρχουν διαφορές στη δομή του τόπου LRFN5 που είναι εξαρτώμενες από το φύλο και ακόμη πιο αξιοσημείωτο, υπάρχει εκτεταμένη αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο θέσεων LRFN5 στα δύο χρωμοσώματα 14. Υποθετικά, αυτό θα μπορούσε να είναι απαραίτητο για τον συντονισμό και τη λεπτομερή ρύθμιση της έκφρασης του γονιδίου LRFN5. Το LRFN5 είναι μια πρωτεΐνη απαραίτητη για τη συναπτική λειτουργία, δηλαδή την επικοινωνία μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Πιστεύουμε ότι η δυσλειτουργία του LRFN5 είναι μια από τις πιο σημαντικές αιτίες ήπιου αυτισμού – αλλά αυτό μένει να αποδειχθεί. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ακόμα εύκολος τρόπος να εξεταστεί αυτή η υπόθεση!